0066 สังขาร - วิสังขาร
คำว่า สังขาร ก็แปลว่า สิ่งปรุง ตรงกันข้ามกับคำว่า วิสังขาร แปลว่า สิ่งที่ไม่ปรุง ในพระพุทธศาสนาทั้งหมด ไม่ได้กล่าวถึงเรื่องอื่นเลย นอกจากสองเรื่องนี้ เรื่อง สิ่งที่มีการปรุง เป็นสัตว์ เป็นบุคคล จนมีความทุกข์ แล้ว ไม่มีการปรุง ก็ไม่เกิดทุกข์ และเป็นเรื่องของนิพพาน คำว่าที่จะต้องทำความเข้าใจ จึงมีอยู่สองคำ คือ สังขาร และ วิสังขาร แม้จะมีคำอื่นแปลกออกไป ความหมายก็อย่างเดียวกัน เช่น สังขตะ ก็แปลว่า สิ่งที่ถูกปรุง อสังขตะ ก็แปลว่า สิ่งที่ไม่ถูกปรุง เช่นเดียวกับคำว่า สังขารและวิสังขาร
ถ้าเรารู้จักทั้ง ๒ สิ่งนี้แล้ว เป็นอันว่ารู้หมดไม่มีอะไรเหลือ อะไรๆ ในสากลจักรวาล หรือนอกไปจากนั้น คือพูดว่าทั้งหมดก็แล้วกัน มันมีของสองสิ่ง เท่านั้น คือสังขาร และ วิสังขาร สังขารก็เป็นไปตามการปรุง แล้วก็มีผลจากการปรุง วิสังขารไม่มีการปรุงก็มีผลเป็นการไม่ปรุง คือความสงบ ในเมื่อสังขารมีการปรุง มันก็ไม่สงบ
สำหรับคำนี้ที่จะต้องทำความเข้าใจกัน ก็คือว่า ในภาษาไทยเราตามธรรมดา คำว่าสังขาร ทุกคนรู้ความหมายแต่เพียงว่าร่างกาย สังขารคือร่างกาย นอกนั้นไม่เข้าใจ ไม่ค่อยรู้ และก็ไม่ได้พูดคำว่าสังขารในความหมายอื่น เช่น พูดว่าดับสังขาร ก็หมายถึงตาย อย่างนี้เป็นต้น มันยังเป็นหลักธรรมะที่ผิดกันอยู่มาก ดับสังขารนั้นไม่ต้องตาย ซึ่งจะได้อธิบายกันต่อไป สังขารในภาษาไทยหมายถึงร่างกาย นี้เกือบจะไม่ต้องบอกเพราะทราบกันอยู่ดี
ทีนี้ก็จะได้ดูกันถึง สังขารในภาษาบาลี นี่แหละเรื่องมันมาก คำว่า สังขารในภาษาบาลี คำนี้แปลว่า การปรุงก็ได้ คือกิริยาอาการที่เป็นการปรุง ก็เรียกว่าสังขารได้ สิ่งที่ปรุงแต่งสิ่งอื่น มันปรุงแต่งสิ่งอื่นให้เกิดขึ้น สิ่งนี้ก็เรียกว่าสังขารได้ สิ่งที่มีการปรุงอยู่ในตัวมันเอง แล้วก็เรียกว่าสังขารได้ทั้งนั้น ยังมีความหมายพิเศษออกไปว่า เป็นเครื่องกระตุ้น เช่น คำบาลีว่า สสํขาริก แปลว่ามีเครื่องกระตุ้น สิ่งที่เป็นเครื่องกระตุ้น ก็เรียกว่าสังขารเหมือนกัน คือเป็นการปรุงชนิดหนึ่ง หรือว่า อำนาจของการปรุง ก็เรียกว่าสังขารได้ อำนาจที่สามารถปรุงแต่งอะไร ก็เรียกว่าสังขารได้ ความหมายในภาษาบาลีจึงมีตั้งหลายอย่าง อย่างน้อยก็เช่นว่า มันเป็นการปรุง เป็นสิ่งที่ปรุงสิ่งอื่น เป็นสิ่งที่ถูกสิ่งอื่นปรุง เป็นสิ่งที่มีการปรุง เป็นสิ่งที่กระตุ้นสิ่งอื่น หรือว่ามีอำนาจในการปรุง นี่ขอให้คิดดูเถอะว่า คำว่า สังขารในภาษาไทยนั้น มัน แคบนิดเดียว หมายถึงสังขารร่างกาย แต่ในภาษาบาลีมีความหมายครบไปทุกอย่าง ที่เกี่ยวกับการทำให้เกิดขึ้น
และมีคำที่ควรจะทราบเสียในคราวเดียวกัน คือคำที่ พระพุทธเจ้าได้ตรัสถึงการปลงสังขาร หรือปลงอายุสังขาร สังขาร การปรุง คือสิ่งที่มีอำนาจปรุง ทีนี้เมื่อ ปลงสังขาร ก็หมายความว่าหยุดอำนาจของการปรุง ก็หมายความว่า หยุดเสียซึ่งการปรุงแต่งอายุ สังขาร แปลว่า เครื่องปรุงแต่ง อายุแปลว่าอายุ อายุสังขาร แปลว่า เครื่องปรุงแต่งให้อายุยังคงอยู่ พอปลงอายุสังขาร ก็แปลว่าหยุดเสียซึ่งการปรุงแต่งอายุ นี่เมื่อพระพุทธเจ้าจะปรินิพพาน ยังอีก ๓ เดือน ท่านมีการปลงสังขาร หรือปลงอายุสังขาร สังขารในความหมายนี้หมายถึงสิ่งที่ปรุงแต่งให้อายุมีอยู่ได้ ท่านหยุดเสีย หรือมีการตั้งพระหฤทัยว่า หยุดการปรุงแต่งเสียซึ่งอายุ หลังจากนี้ ๓ เดือนก็จะปรินิพพาน นี่คำว่าอายุสังขารหมายความอย่างนี้ ถ้าเราหยุดได้ อายุก็จะสิ้นสุดลง
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น