0074 ฝ่ายวิสังขาร ไม่มีการปรุง

   ลองดูในฝ่ายตรงกันข้าม คือไม่ปรุง ปราศจากการปรุง ไม่มีการแปรุงเรียกว่า วิสังขาร เติมคำ วิ เข้าไปข้างหน้าพยางค์หนึ่งเท่านั้น สังขาร แปลว่า การปรุง วิสังขาร แปลว่า ปราศจากการปรุง นั่นแหละ เป็นนิโรธธาตุ เป็นนิพพานธาตุ หรือ
อสังขตธาตุ แปลว่าธาตุที่ไม่มีการปรุง ธาตุเป็นที่ดับเย็น ไม่มีการปรุง ท่านจึงกล่าวเป็นหลักว่า นิพพานํ ปรมํ สุญญํ นิพพานว่างอย่างยิ่ง เพราะไม่มีการปรุง

  นิพพานคือวิสังขาร คือ ไม่มีการปรุง ฉะนั้นจึงว่างอย่างยิ่ง ว่างจากกิเลส ว่างจากความทุกข์ ว่างจากความยึดถือ ก็เลย ว่างจากสิ่งที่มันเป็นปัญหา แต่มันไม่ใช่ไม่มีอะไร มันก็มี ความว่างนั่นแหละ เป็นตัวธรรมะ และก็มี บาลีตรัสว่า นิพพานํ ปรมํ สุขํ นี้ พูดภาษาชาวบ้าน พูดให้ชาวบ้านสนใจก็พูดว่า นิพพานเป็นสุขอย่างยิ่ง เพราะพวกชาวบ้านเขาชอบความสุข จะพูดว่านิพพานเป็นที่สุดแห่งความทุกข์ ชาวบ้านไม่สนใจ ฟังดูคล้ายๆ กับจะไม่มีประโยชน์อะไร แต่ถ้าพูดว่า นิพพานเป็นสุขอย่างยิ่ง ชาวบ้านเขาสนใจ ดังนั้นใน บางคราวพระพุทธเจ้าท่านจึงตรัสว่านิพพานเป็นสุขอย่างยิ่ง แต่นับว่าน้อยมาก แทบจะหาไม่ค่อยพบ พบแห่งสองแห่ง แต่ที่ตรัสว่า นิพพานเป็นที่สุดแห่งความทุกข์ นี้เต็มไปหมด ทั่วไปหมดในพระคัมภีร์ นั่นพูดความจริง ภาษาธรรม

   ผู้รู้ว่านิพพานเป็นที่สุดแห่งความทุกข์ คือการไม่ปรุง หยุดปรุงเป็นที่สุดแห่งความทุกข์ แต่ถ้าพูดให้ชาวบ้านสนใจ ก็ต้องพูดว่านิพพานหรือไม่ ปรุงนี้เป็นสุขอย่างยิ่ง เพราะคนทั่วไปเขารู้จักความสุขเขาชอบความสุข เขาพอใจในความสุข เมื่อพูดว่าเป็นสุขอย่างยิ่ง เขาสนใจ และพอใจ แล้วก็ติดตาม ถ้าติดตามแล้วปฏิบัติไปๆก็จะพบว่า โอ ไปสู่ความไม่ยึดถืออะไร คือไม่ปรุงอะไร แล้วก็ไม่มีความหมายแห่งความทุกข์หรือความสุข ด้วยซ้ำไป มันว่างไปเสียเลย ไม่มีทั้งความสุข ไม่มีทั้งความทุกข์ เพราะว่ามันไม่มีการปรุง

   ขอให้ จับหลักให้ได้ว่า การปรุงเป็นความทุกข์อยู่ในตัวการปรุงนั้นเอง คือมันยุ่งสับสนวุ่นวาย ให้เกิดการเจ็บปวดแก่สิ่งนั้น ถ้ามันมีชีวิตจิตใจ หรือให้เกิดอาการที่น่าเกลียดอยู่ในสิ่งนั้น แม้ว่าสิ่งนั้นจะไม่มีชึวิตจิตใจ นี่สังขารทั้งปวง คือของปรุง แล้วเป็นทุกข์อยู่ในตัวการปรุงนั้นเอง